Στο άρθρο μας αυτό θα παρουσιάσουμε με απλά λόγια τι λένε πολλοί ειδικοί για τις περικοπές στις συντάξεις. Όλοι γνωρίζουμε ότι με τις μνημονιακές περικοπές των συντάξεων ανατράπηκαν και εξακολουθούν να ανατρέπονται απροειδοποίητα προγραμματισμοί ζωής των ηλικιωμένων.
Πρόκειται για τους ανθρώπους που πλήττονται κυρίως και από άλλα μνημονιακά μέτρα, όπως τη φορολογία των ακινήτων και όχι μόνο.
Οι συντάξεις που λαμβάνουν είναι κατά πολύ μειωμένες σε σχέση με τις αρχικές.
Η αλλαγή στη ζωή τους υπήρξε βίαιη και αυθαίρετη. Η αυθαιρεσία είναι ίσως και το μεγαλύτερο διαχρονικό πρόβλημα. Οι περικοπές δεν προέκυψαν από σχεδιασμό ή συζήτηση.
Στον δημόσιο διάλογο υπήρξε σειρά δεσμεύσεων εκ μέρους των κυβερνώντων διαχρονικά πως δεν θα γίνονταν περαιτέρω μειώσεις, κάθε φορά όμως, ερχόταν μια ακόμα να προστεθεί στις ήδη υπάρχουσες.
Τι λένε οι ειδικοί για τις περικοπές των συντάξεων
Όπως επισημαίνει ο Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς Πλάτων Τήνιος στη μελέτη του «Συντάξεις και Οικονομία μετά το Μνημόνιο: Προς Μια Στρατηγική Διασποράς του Κινδύνου», ο βασικός λόγος ύπαρξης του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι η εξασφάλιση ενός βιοτικού επιπέδου στα γηρατειά.
Οι περικοπές σε αυτές τις ηλικίες γίνονται χωρίς να υπάρχει περιθώριο αντίδρασης και ανάκτησης του χαμένου εισοδήματος για καθαρά βιολογικούς λόγους. Η ανασφάλεια επιτείνεται, καθώς το φαινόμενο τείνει να μετεξελιχθεί για τους συνταξιούχους σε ένα βαρέλι δίχως πάτο.
Οι βασικές αυτές παραδοχές θίγουν τον συνταγματικό πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος και σε μεγάλο βαθμό επηρέασαν τις κρίσεις της ελληνικής δικαιοσύνης, με τις οποίες σειρά μνημονιακών περικοπών στις συντάξεις κρίθηκαν αντισυνταγματικές.
Η νομολογία όπως αυτή διαμορφώνεται από τις δικαστικές αποφάσεις υποδεικνύει με τρόπο ξεκάθαρο πως οι μειώσεις των συντάξεων δεν μπορούν να επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο χωρίς να υπάρχει φραγμός.
Ο πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Σωτήρης Ρίζος, επί θητείας του οποίου εκδόθηκαν οι πλέον σημαντικές αποφάσεις που δικαίωναν τους συνταξιούχους, ήδη από το 2014 είχε ξεκαθαρίσει πως το ΣτΕ είναι υποχρεωμένο να χαράξει διαφορετική νομολογία από εκείνη που είχε διαμορφωθεί στο παρελθόν.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του κατά τη συζήτηση υποθέσεων για τη μείωση κύριων και επικουρικών συντάξεων τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς ο τότε πρόεδρος του ΣτΕ είχε αναφέρει:
«Ο συνταξιούχος δεν είναι όπως βλέπουμε στον Τύπο, ατυχήσας ή εξοβελιστέος από την ζωή, έχει συμβάλει στον εθνικό πλούτο με την εργασία του. Το Σύνταγμα μας διαφοροποιείται από τα πολλά της Ευρώπης, καταγράφοντας συγκεκριμένα κοινωνικά δικαιώματα. Ενδιαφέρεται το Σύνταγμα για κάτι το συνολικό και ενιαίο. Ενδιαφέρει η αξιοπρεπής διαβίωση με συντάξεις κοντά στις εν ενεργεία αποδοχές».
Το ζήτημα των περικοπών στις συντάξεις χωρίς να έχει προηγηθεί νωρίτερα εκπόνηση μελέτης που θα προσδιόριζε σαφώς τις οικονομικές και τις κοινωνικές επιπτώσεις των μέτρων αυτών υπήρξε ένας από τους σημαντικούς παράγοντες στους οποίους στάθηκε η πλειοψηφία της Ολομέλειας του ΣτΕ στην απόφαση-σταθμό 2287/2015.
Να είναι απάντηση ψύχραιμη με προοπτική το μέλλον, με γνώμονα το συνταγματικό πρότυπο του βιώσιμου Κοινωνικού Κράτους Δικαίου», επισήμανε ο κ. Ρίζος. Σε ότι αφορά τις συνεχείς μνημονιακές περικοπές των συντάξεων ο πρώην πρόεδρος του ΣτΕ τόνιζε:
«Εκείνο που θα ανέμενε κανείς είναι μια αληθινή μελέτη για τους στόχους που επιδιώκονται (μονιμοποίηση χαμηλών επιπέδων επιβιώσεως ή επιδίωξη αξιοπρεπούς διαβιώσεως) που λείπει παντελώς…»
Και άλλοι ειδικοί για τις περικοπές στις συντάξεις
Αρκετοί έγκριτοι συνταγματολόγοι έχουν αναλύσει επαρκώς στο παρελθόν γιατί οι περικοπές των συντάξεων των μνημονίων παραβιάζουν σειρά συνταγματικών επιταγών.
Ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ, Κώστας Χρυσόγονος και ο Λέκτορας Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ, Ακρίτας Καϊδατζής, με γνωμοδότηση τους τον Νοέμβριο του 2012 είχαν αποφανθεί πως οι περικοπές του μνημονίου 3 γνωστού και ως Μεσοπρόθεσμου παραβιάζουν σε διατάξεις του Συντάγματος και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Οι Χρυσόγονος και Καϊδατζής υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, πως οι περικοπές αντιβαίνουν στη συνταγματική επιταγή για ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη με κοινωνική ειρήνη (άρθρο 106 παρ.1 Συντ.), στις αρχές της ισότητας και αναλογικότητας στην εκπλήρωση του χρέους της εθνικής και κοινωνικής αλληλεγγύης (άρθρα 4 παρ. 5 και 25 παρ. 1 και 4 Συντ), συνιστούν προσβολή του δικαιώματος αξιοπρεπούς διαβίωσης και του δικαιώματος προστασίας της περιουσίας (άρθρο 1 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου ΕΣΔΑ).
Οι δικαστικές ενώσεις έχουν επανειλημμένα τοποθετηθεί τόσο στο ζήτημα των περικοπών των συντάξεων όσο και στο ζήτημα τη μη τήρησης των αποφάσεων της Ελληνικής Δικαιοσύνης που δικαιώνουν τους συνταξιούχους.
Χαρακτηριστική είναι η δημόσια τοποθέτηση τον Νοέμβριο του 2015 ενόψει νέων περικοπών στις συντάξεις της προέδρου της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών Ειρήνης Γιανναδάκη και του τότε προέδρου της Ένωσης Εισαγγελέων Ελλάδας Κωνσταντίνου Τζαβέλλα που σε κοινή τους ανακοίνωση τριών σημείων επισημαίνουν:
- Σε κάθε περίπτωση η περικοπή των συντάξεων δεν μπορεί να παραβιάζει τον συνταγματικό πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος, που είναι η εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών ζωής και η δυνατότητα συμμετοχής στην κοινωνική ζωή, με τρόπο που δεν αφίσταται πάντως ουσιωδώς από τις αντίστοιχες συνθήκες του εργασιακού του βίου (πρβλ. Ολ Σ.τ.Ε 2288/2015).
- Ότι οι μέχρι σήμερα ασφαλιστικές επιλογές, επέφεραν επιδείνωση σε σημαντικό βαθμό του βιοτικού επιπέδου των συνταξιούχων.
- Ότι για το έλλειμμα ρευστότητας που καταγράφεται στην κοινωνική ασφάλιση δεν ευθύνονται οι ασφαλισμένοι που κατέβαλαν τις εισφορές τους κατά τον εργάσιμο βίο τους, αλλά το κράτος και οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν στο παρελθόν.
Με μια αυστηρότατη ανακοίνωση σύσσωμοι οι πρόεδροι των δικαστικών ενώσεων της χώρας τον Νοέμβριο του 2014 είχαν καταγγείλει την τότε κυβέρνηση για έμπρακτη απόδειξη του μη σεβασμού των αποφάσεων της δικαιοσύνης.
Όπως υποστήριξαν οι πρόεδροι των δικαστικών ενώσεων « η κυβέρνηση αντιπαρέρχεται με ανεπίτρεπτες νομοθετικές παρεμβάσεις σε αμετακλήτως κριθέντα ζητήματα παραβιάζοντας απροσχημάτιστα το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως αυτή ερμηνεύτηκε σχετικώς και με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».
Την έντονη αντίδραση των δικαστικών λειτουργών είχε προκαλέσει τροπολογία που είχε κατατεθεί και προέβλεπε τη μερική εφαρμογή των αποφάσεων της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που αφορούσαν στις αποδοχές των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, με τη δικαιολογία ότι η εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων θα έθετε σε κίνδυνο την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.
Μάλιστα, οι δικαστικές ενώσεις είχαν κατηγορήσει την κυβέρνηση ότι επιχειρεί να εμφανίσει «τη Δικαιοσύνη ως λειτουργικά περιττή και δημοσιονομικά επικίνδυνη στο μέτρο που παρεκκλίνει της κυβερνητικής πολιτικής».
Δεν είναι, λοιπόν, λίγοι οι ειδικοί που καταδεικνύουν την αντισυνταγματικότητα των περικοπών στις συντάξεις και την σύγκρουσή τους με βασικά δικαιώματα των συνταξιούχων όπως αυτά απορρέουν από τις διατάξεις του Συντάγματος και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Σ. Ρίζος:« Το Συμβούλιο της Επικρατείας μεταξύ του συνταγματικού προτύπου του Κοινωνικού Κράτους και της πολιτικής ενστάσεως «Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος», ΘΠΔΔ 4/2015 σ. 289-293.
